دومین سمینار پژوهشی گوسفند و بز کشور آذر 1384
استفاده از ميوه كهور و گبر در تغذيه بزغاله هاي در حال رشد تالي
فيروز عسكري 1 و كامران رضا يزدي 2
-1 كارشناس ارشد علوم دامي مركزتحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي هرمزگان
-2 استاد يار گروه علوم دامي دانشكده علوم زراعي و دامي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي
دانشگاه تهران
چكيده :
دو گونه گياهي كهور ايراني و آكاسيا تورتيليس (گبر) از خانواده ميموزاسه پوشش عمده درخت و
درختچه هاي سواحل خليج فارس و درياي عمان را تشكيل مي دهند . اين درختان سالانه مقادير
زيادي ميوه (نيام) توليد مي كنند كه بوسيله دامها از جمله بز ، شتر و گاو در طول فصل خشك
مصرف ميشوند . به همين منظور اين آزمايش در قالب يك طرح آماري كاملا تصادفي با 8 جيره
30 و 38 درصد نيام گبر ، 30 و 40 درصد نيام كهور و صفر ، 15 ، آزمايشي حاوي صفر (شاهد) ، 15
و 3 تكرار ( 2 بزغاله نر درحال رشد تالي در هر تكرار ) انجام شد . در طي مدت 90 روز ، افزايش
وزن ،خوراك مصرفي و ضريب تبديل غذائي بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي آزمايشي اندازه
30 و 40 ، گيري شد . ميانگين وزن نهائي بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي حاوي سطوح صفر ، 15
17 كيلوگرم وبزغاله هاي تغذيه شده با /93 ، 19/50 ، 20/43 ، 20/ درصد نيام كهور بترتيب 37
، 19/92 ، 20/28 ، 20/ 30 و 38 درصد ني ام گبر بترتيب 61 ، جيره هاي حاوي سطوح صفر ، 15
17/07 كيلوگرم بود .همچنين ميانگين افزايش وزن روزانه بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي 1 الي
58 گرم و درگروهي كه جيره هاي حاوي / 69 و 7 /33 ، 82/76 ، 82/ 4 حاوي نيام كهور بترتيب 77
62 گرم بود . درتجزيه آماري داده / 79 و 08 /07 ، 83/32 ، 84/ نيام گبر مصرف مي نمودند بترتيب 8
ها،تفاوت معني داري بين جيره هاي حاوي 40 و 38 درصد نيام كهور وگبر با ديگر جيره ها مشاهده
شد.لذا ، با توجه به نتايج ميتوان ازنيام كهور وگبر به ميزان 30 درصد در جيره غذائي بزغاله ها بدون
آنكه اثرات منفي روي رشد داشته باشد استفاده كرد.
كليد واژه ها : نيام كهور ايراني ، نيام آكاسيا تورتيليس(گبر) ، بزغاله تالي،
مقدمه :
با توجه به شرايط اقليمي جنوب كشور بخصوص استان هرمزگان شناسايي منابع خوراكي منطقه اي
كه امكان استفاده از آنها در تغذيه دام وجود دارد ، از اهميت ز يادي برخوردار مي باشد ( 1). يكي از
منابع خوراكي مورد چراي سالانه دامهاي بومي استان هرمزگان گونه هاي درختي و درختچه اي
پراكنده درمراتع استان بويژه در نوار ساحلي با مساحتي حدود 750 هزار هكتار مي باشد . درمراتع
.( استان هرمزگان دو جنس آكاسيا و كهور از پراكنش بيشتري برخوردار هستند.( 2
3 متر است كه بومي جنوب ايران بوده و از بندر كنگان - كهور ايراني از خانواده لگومينوز به ارتفاع 5
در بوشهر تا چاه بهار و ايرانشهر بلوچستان گسترش دارد .اين گياه داراي ميوه نيام مانند بلند و كشيده
8 سانتي متر و قهوه اي رنگ بوده و در داخل آن دانه ها به صورت موازي با محور - به طول 20
طولي نيام قرار گرفته اند . زمان گلدهي آن از اسفند ماه تا خرداد ماه و زمان ر سيدن ميوه آنها خرداد
تا تير ماه مي باشد ( 2 ) . دامداران در تابستان و زمستان از سرشاخه ها و نيام آن براي تعليف دامها
بويژه بز، شتر و گاوبومي استفاده ميكنند( 1).آكاسيا تورتيليس به زبان محلي گبر گفته مي
2 متر مي رسد .تاج آن در سطح بالا - شود،درختچه اي است از خانواده لگومينوزكه به ارتفاع 7
3- 4 سانتي متر به عرض 7 - معمولا به شكل مسطح و چتري بوده .ميوه كاملا پيچ خورده به طول 10
1994 ) وبهاندري ) ميلي متر است و در تغذيه د امهاي بومي منطقه استفاده ميشود . فاگ و استوارت 1
1979 ) گزارش نموده اند كه نيام بعضي از كهور ها بسيار خ وشخوراك بوده و يكي از ) و همكاران 2
اجزاء اصلي جيره غذائي روزانه نشخوار كنندگان در مناطق خشك و نيمه خشك آمريكا ي جنوبي
45 درصد عصاره فاقد ازت مي باشند . طبق - 9 درصد پروتئين خام و 55 - ميباشد ، و حاوي 14
گزارش همين محققين سالانه بيش از 40 هزار تن نيام انواع كهورها در مكزيك جمع آوري و در
1990 ) نيام و برگ گونه ) فصول ديگر از آنها استفاده مي گردد . طبق گزارشات ريد و همكاران 3
6 مگا ژول در كيلوگرم انرژي قابل هضم مي باشد / گبر حاوي 12 درصد پروتئين خام قاب ل هضم و 1
و از لحاظ مواد معدني نيز غني مي باشد.
Prosopis cineraria and Acacia Tortilis* 1- Fagg and Stewart
2-Bhandari et al. 3-Reed et al.
عسكري و همكاران ( 1376 ) تركيبات شيميايي و ضرائب قابليت هضم مواد مغذي نيام و سرشاخه
15 % و گبر / دو گونه كهور و گبر را تعيين كردند و بيان نمودند پ روتئين خام نيام گونه كهور 12
21/2 % و انرژي خام آنها به ترتيب 4219 و 4210 كيلو كالري در كيلوگرم ماده خشك مي باشند .
84 ميلي گرم در كيلو / 2 % پتاسيم ، 3 / 0 % فسفر ، 08 / 0 % كلسيم ، 12 / همچنين نيام كهور حاوي 69
0 % فسفر ، / 0 % كلسيم ، 07 / 22 ميلي گرم در كيلو گرم منگنز ونيام گبر نيز حاوي 92 / گرم آهن و 2
1/48 % پتاسيم ، 140 ميلي گرم در كيلو گرم آهن و 28 ميلي گرم در كيلو گرم منگنز مي باشد .هدف
از اين آزمايش تعيين مقدار مناسب ميوه دو گونه غالب مرتعي كهور و گبر در تغذيه بزغاله هاي در
حال رشد تالي در هرمزگان مي باشد.
مواد و روشها :
اين آزمايش در 35 كيلومتري شمال شرقي بندرعباس به اجرا درآمد . تعداد 48 راس بزغاله نر تالي
13 كيلوگرم خريداري شد. بعد از اقدامات بهداشتي ، توزين و / 4-5 ماهه با ميانگين وزن حدود 5
پلاك گردن ، بصورت تصادفي به گروههاي 2 راسي تقسيم و در جايگاههايي كه به همين منظور
آماده گردي ده بود ، قرار گرفتند . با استفاده مواد خوراكي موجود و نياز غذائي روزانه هر راس دام با
توجه به ميانگين وزن بزغاله ها درگروههاي آزمايشي و اضافه وزن روزانه ( 100 گرم در روز ) بر
1981 )چهار جيره آزمايشي حاوي سطوح صفر (شاهد ) ، ،NRC) اساس جداول استاندارد غذائي
30 و 40 درصد ماده خشك نيام كهور و چهار جيره آزمايشي ديگر كه حاوي صفر ( شاهد )، ، 15
30 و 38 درصد ماده خشك جيره از نيام گبر بود ، از لحاظ انرژي ، پروتئين ، كلسيم و فسفر ، 15
متوازن گرديد . جيره هاي آزمايشي بمدت 105 روز در اختيار بزغاله ها قرار گرفت .بزغاله ها در
ابتدا و انتهاي آزمايش و در طول آزمايش هر دو هفته يكبار بصورت انفرادي با اعمال 14 ساعت
محروميت غذائي توزين گرديدند . در پايان ميزان افزايش وزن زنده ، افزايش وزن روزانه ، ضريب
تبديل غذايي و ميزان خوراك مصرفي روزانه براي تمام گروههاي آزمايشي تغذيه شده با نيام كهور
و نيام گبر بطور جداگانه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند . در اين آزمايش از طرح آماري كاملا
تصادفي با هشت( 8 )جيره آزمايشي حاوي نيام كهور و نيام گبر و 3 تكرار (درهرتكرار 2 راس
بزغاله) انجام پذيرفت.
نتايج :
ميانگين وزن اوليه ، وزن نهايي و ا فزايش وزن ر وزانه ،خوراك مصرفي روزانه و ضريب تبديل
خوراك بزغاله ها كه جيره هاي آزمايشي حاوي نيام كهور و گبر را مصرف كرده اند، بترتيب در
جداول 1 و 2 ارائه شده است . همانطوريكه درجداول مشاهده ميشود بين ميانگين هاي وزن نهائي ،
افزايش وزن روزانه و ضريب تبديل خوراك گروه ها ي كه جيره حاوي 40 و 38 درصد نيام كهور
وگبر مصرف كرده اند با ديگر گروه ها از لحاظ آماري تفاوت معني داري وجود داشته است
.( P<0 div="">
بحث:
اختلاف معني داري بين وزن اوليه (شروع پروار ) بزغاله ها ي آزمايشي در تيمارهاي حاوي سطوح
مختلف نيام كهور و گبر وجود نداشت . در صورتيكه بين ميانگين وزن نهايي، افزايش وزن روزانه و
ضريب تبديل غذائي بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي 1 الي 3 با بزغاله هاي تغذيه شده با جيره 4
همچنين بين ميانگين وزن .(P<0 05="" 40="" div="">
نهايي، افزايش وزن روزان ه و ضريب تبديل غذائي بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي شاهد ، 15 و
30 درصد نيام گبر نيز با بزغاله هاي تغذيه شده با جيره 4 (حاوي 38 درصد نيام گبر ) تفاوت معني
علت احتمالي اين مسئله وجود عوامل ضد تغذيه اي در نيام كهور و .( P<0 05="" div="">
گبر است و بنظ ر مي رسد هنگام استفاده از مقادير بالاي نيام اين گياهان ، عوامل ذكر شده سبب
كاهش قابليت هضم مواد مغذي و پروتئين جيره غذائي شده ودر نتيجه عملكرد بزغاله ها بطور معني
داري كاهش پيدا مي كند . رود و ودوارد ( 1990 ) گزارش نمودند كه تركيبات ضد تغذيه اي (عمدتا
تانن ها ) در سرشاخه و ميوه گونه هاي گبرعلت اصلي كاهش قابليت استفاده از پروتئين در تغذيه
.( گوسفند و گوساله ها مي باشد(نقل از منبع شماره 4
رود ( 1986 ) و رود و مولر ( 1987 ) گزارش نموده اند كه گونه هاي درختي و درختچه اي مناطق
گرمسيري شامل آكاسيا (گبر) اغلب حاوي تانن هس تند. ا ين تركيبات بر قابليت هضم پروتئين نيام
اين گياهان موثر است و باعث كاهش فعاليت ميكروبهاي شكمبه مي شود . مك داول و ون سوست
1987 ) بيان داشتند كه جيره هاي حاوي تانن باعث كاهش هضم الياف خام و پروتئين خام ميشوند . )
همچنين رومينو ( 1984 ) و هروگم و همكاران ( 1988 ) گزارش كرده اند كه خوراكهاي حاوي تانن
بالا باعث غير فعال شدن آنزيمهاي ميكروبي شكمبه شده است . تانر و همكاران ( 1990 ) گزارش
481
نموده است كه نيام گبر مي تواند يك مكمل مناسب براي جيره هاي حاوي مقادير بالاي ذرت و
گندم باشد . اين محقق بيان كرد ، اگر دانه هاي آكاسي ا آسياب گردد، نتيجه بهتري در هضم و جذب
مواد خوراكي بدست مي آيد ، زيرا اغلب دانه ها بصورت غير قابل هضم از دستگاه گوارش حيوان
عبور مي كنند.
جدول 1- عملكرد پروار بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي حاوي سطوح مختلف نيام كهور
جيره ها
صفات اندازه گيري شده
جيره 1
(بدون
نيام)
جيره 2
15 درصد )
نيام كهور)
جيره 3
30 درصد )
نيام كهور)
جيره 4
40 درصد )
نيام كهور)
اشتباه
معيار
اثرات
جيره
وزن اوليه (كيلوگرم)
وزن نهايي (كيلوگرم)
افزايش وزن روزانه (گرم)
ماده خشك مصرفي روزانه (گرم)
ضريب تبديل غذائي
12/86
a
20/37
a
82/77
673/33
b
8/07
12/98
a
20/43
a
82/76
700
b
8/53
12/99
ab
19/50
ab
69/33
640
ab
9/22
13/17
b
17/93
b
58/70
626/67
a
10/6
0/50
1/30
12/53
45/13
1/27
-
*
*
-
*
. ( P>0 / حروف انگليسي متفاوت در هر رديف از لحاظ آماري تفاوت معني داري مشاهده شده است ( 05 (b,a) *
جدول 2- عملكرد پروار بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي حاوي سطوح مختلف نيام گبر
جيره ها
صفات اندازه گيري شده
جيره 1
(بدون نيام
گبر)
جيره 2
% 15 )
نيام گبر)
جيره 3
30 % نيام )
گبر)
جيره 4
38 % نيام )
گبر)
اشتباه
معيار
SE
اثرات
جيره
آزمايشي
- 0/56 12/63 12/7 12/4 12/ وزن اوليه (كيلوگرم) 83
وزن نهايي (كيلوگرم)
a
20/61
a
20/28
a
9/92
b
* 1/57 17/07
افزايش وزن روزانه (گرم)
a
84/8
a
83/32
a
79/07
b
* 10/97 62/08
ماده خشك مصرفي
روزانه (گرم)
700/0 676/67
665/67
660/5
- 55/32
ضريب تبديل غذائي
a
7/98
a
8/46
a
8/82
b
* 1/26 10/6
حروف انگليسي متفاوت در هر رديف از (b,a) * ( p< / * نشانگر ميانگين معني دار در سطح ( 05
.( P>0 / لحاظ آماري تفاوت معني داري مشاهده شده است ( 05
بين ميانگين هاي ماده خشك م صرفي روزانه بزغاله هاي تغذيه شده با سطوح مختلف نيام كه ور و
گبر اختلاف معني داري وجود نداشت.
نتايج مشابهي نيز توسط ساوا و همكاران ( 1998 ) درميزان مصرف نيام گونه آكاسياي چتري در
تغذيه بزها گزارش گرديده است.
با اينحال با افزايش مقدار نيام كهور و گبر بيشتر از 30 % در جيره ، ضريب تبديل غذائي بزغاله ها
بطور معني دار ي نامطلوب تر مي شود . علت اين مسئله احتمالاافزايش بيش از حد مواد ضد تغذيه
اي بخصوص تانن ها در جيره هاي غذائي مي باشد .برخي از محققين نيز گزارش كرده اند كه مقدار
.( زياد تانن سبب خروج نيتروژن از طريق ادرار و مدفوع مي شود ( 10 و 9
در بررسي اقتصادي جيره هاي مورد آ زمايش، هزينه خوراك براي توليد يك كيلوگرم افزايش وزن
زنده بزغاله هاي تغذيه شده با جيره 3 (حاوي سطوح 30 درصد نيام ) هر دو گونه گياهي كهور و
گبركمترين هزينه را در بر داشته است . با توجه به نتايج اضافه وزن روزانه و ضريب تبديل غذائي
بزغاله هاي تغذيه شده با جيره هاي مختلف آزمايشي و توانمندي بالاي توليد نيام (با دانه ) اين دو
گونه گياهي در مناطق ساحلي خليج فارس و درياي عمان در فصل خشك سال و دسترسي آسان به
مقادير بسيار زياد آن با هزينه پائين،استفاده از اين نيام ها تا 30 % در جيره غذايي بزغاله هاي در حال
رشد اقتصادي مي باشد.
منابع :
-1 عسكري ،ف. ، نوروزيان ،ح .قاسمي، ا.( 1376 ) . تعيين ارزش غذايي دو گونه گياهي كهور و
آكاسياي چتري (گبر ) ، طرح تحقيقاتي خاتمه يافته مركز تحقيقات منابع طبيعي و امورد ام
هرمزگان ، سازمان تحقيقات و آموزش كشاورزي.
-2 نجفي ، ك . 1374 . بررسي برخي از ويژگيهاي اكولوژيك گونه گبر . پايان نامه كارشناسي
ارشد . رشته مرتعداري دانشكده منابع طبيعي دانشگاه تهران.
3-Bhandari, D.S,Cavil, H.N and Hussein,A.1979. Chemical
composition and nutritive value of khejri (Prosopis cineraria) tree
leaves. Annuals of arid zone, 18 (3), 170 -173.
4- Fagg, C. W,.and Stewart, J. L. 1994. The value of acacia and
prosopis in arid and semi arid environments. Journal of Arid
Environments .27, 3-25.
5-Kumar, R.1992. Anti nutritional factors: the potential risks of toxicity
and methods to aureate them. F. A. O. Animal Pro. Health.
6-N. R. C .1981. Nutrient requirement of goats .National Academy
Press,u.s.a.
7-Reed, J. D. Soller,D. and Ward ,A.W. 1990. Fodder tree and straw
diets for sheep: Intake, growth, digestibility and the effects of
phenolics on nitrogen utilization. Animal feed science and
technology No. 30.
8-Shayo, C. M., Vden, P. 1998. Recovery of seed of four African
browse shrubs ingested by cattle, sheep and goats and the effect of
ingestion , not water and acid treatment on the viability of the seeds,
Tropical Grass lands, 32, 195-200, 27 ref.
9-Sawe, J.,Tuitoek ,J.K., and Ottaro,J. 1998. Evaluation of common tree
leaves of pods as supplements for goats on range area of kenny.
Small Ruminant Research, 28, 31- 37.
10-Tanner, J. C., Reed,J.D. and Owens,E.1990. The nutritive value of
fruits (Pods with seeds) from four acacia spp. Compared with
extracted noug (Guizotva abyssinica) meal as supplements to maize
Stover for Ethionpian highland sheep. Animal production 127-133.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر